تعریف حریت در نظام فکری علی صفایی حائری
حریت و آزادمنشی
گاهی اندیشه‌های مخالف، از پیش مورد قبول کودک واقع‌شده و در درون او نفوذ کرده‌اند. یا چیزهایی از طریق وراثت در او راه‌یافته‌اند و به شکل عادت و تعصب خود را نشان می‌دهند. گاهی این اندیشه‌ها خودی شده‌اند.
در برابر این تهدیدها چه باید کرد؟
اگر کودک بتواند در برابر آفت‌هایی که به درون او نفوذ نموده‌اند و خودی شده‌اند، بایستد و آن‌ها را بیرون بریزد، می‌گوییم او آزادمنش است. او حریت دارد.
همان‌طور که حریت از لفظ آن هم معلوم است، یعنی آزاد بودن، آزادانه فکرکردن و اسیر چیزی نبودن. تعصبات انسان را اسیر می‌کند. وقتی نوجوانی روی تیم خاصی تعصب دارد، دیگر بازی تیم‌های دیگر به او لذت نمی‌دهد، حتی اگر تیمش بد بازی کند او هزار توجیه برای این اتفاق می‌تراشد، یعنی او آزادانه بازی‌ها را نگاه نمی‌کند. تعصب روی هر چیزی این آفت‌ها را به دنبال دارد.
همان‌طور که شخصیت، کودک را در برابر تهدیدهای بیرونی مصون می‌ساخت، حریت در برابر تهدیدهای درونی مصون‌سازی می‌کند.
باتوجه‌به توضیحاتی که درباره «تهدیدهای درونی» داده شد، این تهدیدها و اسارت‌ها، عواملی بیرون از کودک نیست که بتوان باشخصیت به‌خرج‌دادن، در برابر آن‌ها ایستاد. آن‌ها جزئی از وجود فرد هستند؛ جزئی که او به آن وابسته است. هر چیزی حتی اندیشه حق اگر در تضاد با آن باشد، با او مخالفت می‌کند.
نمودها و علائم
علائم آزادمنشی چیست؟ یک انسان با خصوصیت حریت چه ویژگی‌هایی دارد؟
اگر روزی اشتباه خود را فهمید، پیگیری نمی‌کند و لجاجت نمی‌ورزد.
عقیده‌ای را بر عقیده‌ای ترجیح نمی‌دهد؛ مگر هنگامی‌که امتیاز بیشتری داشته باشد.
نمی‌شود و نمی‌توانم، با چگونه می‌شود و چگونه می‌توانم ها جا عوض می‌کنند.
متربی هر حرفی را می‌شنود، اما از تلقین‌ها و وسوسه‌ها در امان است.
مهاجم را حتی اگر در عادت‌های کودک رخنه نموده و در ناخودآگاه او نفوذ کرده باشد، بیرون می‌ریزد.
به‌عنوان نمونه اگر با دانش‌آموزی برخورد کنیم که به‌شدت و بدون استدلال از یک اندیشه سیاسی ندانسته دفاع می‌کند، چه می‌کنیم؟
دلایل مختلف اشتباهش را بیان می‌کنید؟
به‌خاطر افکارش با او ترک رابطه می‌کنید؟
او را سرزنش و توبیخ می‌کنید؟
با هدیه کتاب‌ها و سخنرانی‌های مفید او را کمک می‌رسانید؟ سعی می‌کنید نظریات بزرگانی مثل رهبری (حفظه‌الله) و امام (قدس‌سره) را در رد اندیشه او پیدا کنید؟
باز هم به تجربه شاید برایتان اثبات شده باشد تا فرد روحیه حق‌پذیری نداشته باشد، هیچ‌کدام از این موارد مؤثر نخواهند افتاد.
بنابراین، به دنبال خصلتی درونی هستیم تا این خصلت بتواند در برابر هجمه‌هایی همچون عادت و تعصب مقاومت کند. باید تلاش‌هایی منسجم و هدفمند در این زمینه انجام بشود تا این عنصر درونی در کودک شکل پیدا کند.
از جمله مواردی که خیلی خلاصه می‌شود نام برد، رفتار الگویی والدین و مربی است. والدینی که خودشان خطاهایی مرتکب شده‌اند، بدون اینکه بخواهند آن را انکار کنند، اشتباه خود را پذیرفته و حتی برای جبران آن اقدام قابل‌مشاهده‌ای نیز انجام می‌دهند، بهترین الگو برای شکل‌گرفتن این ویژگی در کودکان هستند.
مورد دیگر تعریف و تمجیدهایی است که از دیگران انجام می‌دهیم. اشاره به حرکت‌های آزادمنشانه شخصیت‌های دیگر که در فیلم‌ها یا اتفاقات حقیقی اطراف رخ می‌دهد به‌خصوص اگر در رابطه باشخصیت‌هایی باشد که محبوبیتی و مقبولیتی نزد فرزندان ما دارند، می‌تواند اثر خوبی در جهت تقویت حریت داشته باشد.
نکته قابل تذکر اینکه، شخصیت مربی یا والدین نباید با تکرار اشتباه و عذرخواهی شکسته شود.
حریت، والدین و مربی
نپذیرفتن اشتباه از جانب یک شخص، برتر دیدن خودش، باور او به اینکه دیگران دارای فهم و شعور نیستند، نپذیرفتن رفتار غلط خودش و اصرار بر آن، نشانه‌های نبود حریت است.
شاید اعتمادبه‌نفس بالای افراد ما را به‌اشتباه بیندازد که او فردی باشخصیت است، اما اعتمادبه‌نفس شرط کافی برای شخصیت نیست. برای قضاوت قطعی دررابطه‌با شخصیت باید به وجود هویت مستقل در او مطمئن شویم. به‌عنوان‌مثال شخصی که در صدد جبران شکست‌های خود نیست و واکنش او به انتخاب‌نشدن و رتبه نیاوردن، حاشیه‌سازی و فرافکنی است تا بار این شکست را به دوش دیگران بیندازد و مسئولیت آن را به عهده نگیرد اسیر نفسانیات خود است و نتوانسته است به آزادی درونی برسد. اما فرد باشخصیت، منتظر کسی نمی‌ماند و مسیر رفع ضعف‌های خود را پیش می‌گیرد. بعضی افراد برای کسب هویت از راه تمسخر دیگران وارد می‌شوند. ولی اگر شخصیت قوی داشته باشند و خودشان را بدون تأیید دیگران و مستقلاً نیز ارزشمند ببینند، این‌قدر به این کارهای ناپسند رو نمی‌آورند.
باید توجه داشت که صرف تبعیض بین فرزندان یا اختلاف‌نظر تربیتی اولیا منجر به ضعف حریت نمی‌شود.
عدم حریت، اثرات خطرناکی به‌ویژه در سن بلوغ خواهد داشت. اندیشه‌های اشتباه که در محیط متضاد دائم به طرق مختلف در ذهن کودک یا قبلاً نشسته یا خواهد نشست، باید خنثی شود. باید در مورد نقش مربی فکر شود. آیا مربی باید منتظر شکست‌های متربی باشد؟! ممکن است نتیجه شکست‌ها غیرقابل‌جبران باشد. متربی باید معلم را همراه ببیند و موضعی نسبت به او نگیرد. معلم می‌تواند با اشاراتی و نقل داستان و حکایت و به دانش‌آموز کمی فرصت فکرکردن بدهد، تا کم‌کم این حس را برای او به وجود بیاورد.
تذکر: اما برخوردهای قهری و دفعی به‌جز ایجاد دل‌زدگی و بروز لجاجت چیزی به همراه ندارد.
ثمره شکل‌گیری شخصیت و حریت
با شکل‌گیری شخصیت و حریت، سؤالاتی پیش می‌آید. هجمه‌های بیرونی و هجمه‌های درونی سؤال‌هایی در او پدید می‌آورد. خصلت‌های شخصیت و تفکر آن هجمه را به یک سؤال اساسی تبدیل می‌کند.
سؤالات پیش‌آمده پس از ایجاد شخصیت ازاین‌دست است؛ به‌جای توقع از دیگران، می‌پرسد من چه کرده‌ام؟ یا به‌جای تقلید از دیگران، این سؤال را با خود دارد که چرا من باید به دنبال این‌ها باشم؟
و پس از پدیدارشدن حریت؛ نمی‌توانم تبدیل می‌شود به چطور می‌توانم و چگونه می‌شود انجامش داد؟
به‌عبارت‌دیگر پس از روی‌گردانی از عادت و تعصب کدام راه را باید انتخاب کرد؟ یا چگونه این عادت را عوض کنم؟
درمجموع، نیاز به مهارت و توانمندی دیگری احساس می‌شود که این مهارت، تفکر است.
حریت: کلید رهایی از بند تعصبات و رسیدن به آزادی درونی
مقدمه
آیا تا به حال احساس کرده‌اید که در بند باورها و عقاید خاصی اسیر شده‌اید؟ آیا از اینکه نمی‌توانید آزادانه فکر کنید و تصمیم بگیرید ناراحتید؟ در این صورت، شما به تنهایی نیستید. بسیاری از افراد در طول زندگی خود با این چالش مواجه می‌شوند. اما راهی برای رهایی از این بند وجود دارد: حریت. حریت به معنای آزادی درونی و استقلال فکری است که به شما اجازه می‌دهد آزادانه فکر کنید، تصمیم بگیرید و زندگی کنید. در این مقاله، به بررسی مفهوم حریت، اهمیت آن در زندگی و راه‌های تقویت آن خواهیم پرداخت.
حریت چیست؟
حریت به معنای رهایی از بند تعصبات، باورهای نادرست و تأثیرات بیرونی است. فردی که دارای حریت است، توانایی تفکر مستقل، تصمیم‌گیری آگاهانه و نقد ایده‌ها و باورهای خود را دارد. حریت به فرد اجازه می‌دهد تا به جای پیروی کورکورانه از دیگران، بر اساس منطق و شواهد تصمیم‌گیری کند.
ویژگی‌های فرد دارای حریت:
- تفکر انتقادی: توانایی ارزیابی دقیق اطلاعات، شناسایی مغالطات و تصمیم‌گیری بر اساس شواهد.
- پذیرش اشتباه: توانایی پذیرفتن اشتباهات خود و تغییر عقیده در صورت لزوم.
- کنجکاوی: علاقه به یادگیری و اکتشاف ایده‌های جدید.
- مقاومت در برابر فشارهای گروهی: توانایی حفظ استقلال فکری حتی در برابر فشارهای اجتماعی.
- مسئولیت‌پذیری: پذیرفتن مسئولیت اعمال و تصمیمات خود.
- احترام به دیگران: احترام به عقاید و باورهای دیگران حتی اگر با آن‌ها موافق نباشد.
اهمیت حریت در زندگی
حریت، کلید رشد فردی، موفقیت و خوشبختی است. فردی که دارای حریت است:
- آزادانه‌تر فکر می‌کند: می‌تواند از زوایای مختلف به مسائل نگاه کند و تصمیمات بهتری بگیرد.
- خلاق‌تر است: ایده‌های جدید و نوآورانه تولید می‌کند.
- روابط بهتری دارد: به دیگران با احترام و پذیرش بیشتری نگاه می‌کند.
- در برابر مشکلات مقاوم‌تر است: می‌تواند با چالش‌ها بهتر کنار بیاید.
عوامل تهدیدکننده حریت
- تعصب: باورهای ثابت و غیرقابل تغییر که بر اساس احساسات و پیش‌داوری‌ها شکل می‌گیرند.
- تقلید کورکورانه: پیروی از دیگران بدون تفکر و بررسی.
- ترس از متفاوت بودن: ترس از پذیرفته نشدن توسط دیگران.
چگونه حریت را تقویت کنیم؟
- الگوسازی: والدین و مربیان باید خود الگوی حریت باشند.
- تشویق به پرسشگری: به سوالات کودکان پاسخ داده و آن‌ها را به تفکر و پرسشگری تشویق کنید.
- احترام به نظرات متفاوت: به کودکان بیاموزید که به نظرات دیگران احترام بگذارند.
- آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی: به کودکان کمک کنید تا بتوانند اطلاعات را ارزیابی کرده و تصمیمات آگاهانه بگیرند.
- ایجاد محیطی امن برای بیان نظر: به کودکان اجازه دهید بدون ترس از قضاوت، نظرات خود را بیان کنند.
نتیجه‌گیری
حریت، یک هدیه ارزشمند است که به شما کمک می‌کند تا زندگی آزادتر، شادتر و پربارتر داشته باشید. با تقویت حریت در خود و دیگران، می‌توانیم جامعه‌ای بهتر و پیشرفته‌تر بسازیم.
کلمات کلیدی: حریت، آزادی، استقلال فکری، تفکر انتقادی، تعصب، شخصیت، تربیت کودک، رشد فردی، موفقیت، خوشبختی
هشتگ‌ها: #حریت #آزادی #تفکر_انتقادی #شخصیت #رشد_فردی #تربیت_کودک #موفقیت #خوشبختی #خودشناسی #روانشناسی
توجه: این مقاله تنها یک مقدمه برای بحث درباره حریت است. برای اطلاعات بیشتر، میتوانید به منابع معتبر علمی و روانشناسی مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
- روانشناسی شخصیت: بررسی جامع نظریه‌های مختلف شخصیت
- تست‌های شخصیت: شناخت خود با استفاده از تست‌های معتبر
- تفاوت شخصیت و رفتار: بررسی تفاوت‌های این دو مفهوم
- تأثیر شخصیت بر روابط بین‌فردی: چگونه شخصیت بر روابط ما با دیگران تأثیر می‌گذارد؟
با دنبال کردن این مقاله و مطالب مرتبط، میتوانید درک عمیق‌تری از مفهوم حریت پیدا کنید و گام‌های مؤثری برای تقویت آن در خود بردارید.
